Beografija
Beografija

Prvi spomenik Karađorđu

Spomenik Karađorđu Petroviću rad Paška Vučetića, fotografija iz 1913.godine

 

Tačno pre jednog veka, u avgustu 1913.godine, nakon mnogo peripetija konačno je svečano otvoren prvi spomenik voždu Prvog ustanka Karađorđu Petroviću. Bio je postavljen u Kalemegdanskom parku u neposrednoj blizini sadašnjeg Spomenika zahvalnosti Francuskoj. Spomenik je bio delo Paskoja Paška Vučetića, splitskog slikara koji je dobio prvi nagradu na konkursu raspisanom još 1909. godine. Bio je to njegov prvi javni spomenik. Skulpturalna kompozicija sadržala je figure vile sa barjakom, vojnika, žene sa detetom, Karađorđevog ustanika i slepog guslara, bronzani delovi izrađeni su u Rimu a sklapani u Beogradu. Svečano otvaranje spomenika sačekalo je  povratak srpske vojske posle Drugog balkanskog rata i privuklo čitav Beograd. Spomenik svome dedi otkrio je kralj Petar I Karađorđević. Spomenik nije primljen sa simpatijama jer je,  kako je napisao pesnik Milutun Bojić, figura Karađorđa “pre pokazivala rezignaciju bez snage, poleta i samopouzdanja“. Najdalje je u kritici otišao likovni kritičar lista “Pravda“ Moša Pijade koji je u svom tekstu “Bronzana nakaza, jedna sramota za Srbiju“ čak predlagao da treba “srušiti pijukom ovu rugobu“. Jedino je Dragutin Ilić našao razumevanje za  “pesničku zamisao“, podsećajući da su odličan sud dali i stručni žiri u Beogradu i drugi u Rimu.

Jedna anegdota vezana za Branislava Nušića najbolje govori  o prijemu spomenika. Nušić, inače čest član raznih odbora bio je to  i ovom prilikom. U toj se ulozi  nalazio  ispred, za ovu priliku specijalno podignute tribine, na kojoj su bile zvanice, diplomatski kor, članovi vlade. Kada je kralj Petar I otkrio spomenik on  je sve prisutne iznenadio svojim izgledom, sama figura Karađorđeva imala je u sebi nečeg neprirodnog, pa čak i komičnog. Prisutni su se zgledali, tiho komentarišući. Traženi su izgovori u rđavom livenju, nezgodnoj svetlost…Na tribini je bio kraljević Đorđe koji je videći  ga, pozvao  Nušića, da bi ga tiho zapitao   kako mu se dopada spomenik. Nušić mu je takođe  tiho odgovorio, moleći ga da se zauzme kod kralja da se ponovo primi za pokrovitelja odbora, ali sada za zatvaranje spomenika. Ovaj odgovor naterao je  na smeh kraljevića  koji se izgubio u gomili. Kada je, kaže anegdota, kralj sišao sa tribine i opazio Nušića koji mu se poklonio, viknuo mu je: „Nušiću, primam se, primam se!“

Spomenik je 1916. godine porušen uz objašnjenje da je bio oštećen u toku borbi. Jedini sačuvani deo ove spomeničke celine je figura slepog guslara koji hoda sa štapom, koja se nalazi u depou Muzeja Tome Rosandića koji pripada  Muzeju grada Beograda. Devedesetih godina prošlog veka pokrenuta je inicijativa da se na mestu gde se nekada nalazio spomenik postavi figura “Guslara“. Da je pomenuta ideja ostvarena,   bila bi time odata počast mnogobrojnim narodnim umetnicima koji su početkom 19. veka odigrali značajnu ulogu u širenju rodoljubivih ideja u Srbiji koja je bila na putu oslobođenja od Turaka.

PS Sa mesta gde je nekada bio spomenik i ovom pričom započinje naš program „Beogradski muzički vremeplov“ koji predstavlja „Slike srpske prestonice sa muzičkim ilustracijama od Đorđa Petrovića do Đorđa Marjanovića“

Ostavite odgovor

Vaša adresa e-pošte neće biti objavljena. Neophodna polja su označena *

Možete koristiti ove HTML oznake i atribute: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>